vrijdag 25 november 2016

Nooitgedagt uit IJlst: schaatsen, speelgoed en beitels.

Vitrine Nooitgedagt schaatsmuseum Hindeloopen


Nooitgedagt in IJlst werd bekend om de schaatsen die er werden geproduceerd de zgn. "houtjes".
Jan Jarings Nooitgedagt begon in 1865 op een zolderwerkplaats aan de Eegracht met het maken van schaven en schaatsen. Houtbewerkingsgereedschap zoals beitels en schaven en ook werkbanken waren de belangrijkste bron van inkomsten, de schaatsen waren in feite bijproducten.
De productie nam steeds grotere vormen aan de zolderwerkplaats was al gauw te klein , het pand er naast werd aan gekocht en later nog meer panden waarbij zelfs een rij woonhuizen moest worden gesloopt, dit alles om aan de toenemende vraag te kunnen  voldoen.
Nooitgedagt & Zn. was in het centrum van IJlst gevestigd, er bestond zelfs een spoorlijntje dat voor een verbinding zorgde met de droogloodsen (voor het hout) die tegenover de fabriek waren gesitueerd.
Het produceren van schaatsen vond handmatig plaats, twee zonen gaan in 1898 in Duitsland stage lopen bij een schaatsfabriek waar de schaatsen fabrieksmatig werden geproduceerd, bij terugkomst in IJlst wordt dit snel ingevoerd, in 1935 wordt de fabriek gemoderniseerd en telt 56 medewerkers.
Zowel koningin Wilhelmina als Juliana schaatsten op Nooitgedagt schaatsen, men was eigenlijk hofleverancier, pas veel later zou men het predicaat Koninklijk ontvangen.
Met strenge winters werden er wekelijks 7.000 paar schaatsen gemaakt, in 1956 is de productie van houten schaatsen 80.000 paar per jaar, in 1959 begint Nooitgedagt met de ontwikkeling en de productie van noren in 1960 worden 45.000 metalen en noren en 75.000 houten schaatsen geproduceerd. Doordat de productie in Japan veel goedkoper is wordt deze gedeeltelijk uitbesteed naar dat land. De winters worden zachter zodat ook de verkoop van schaatsen stagneert Nooitgedagt blijft met voorraden schaatsen zitten. Exact na 100 jaar wordt besloten de productie van schaatsen te stoppen in 1975 zijn de laatste schaatsen uit het magazijn verkocht.
Het hout dat bij de productie van gereedschap en schaatsen overbleef werd in de dertiger jaren gebruikt om speelgoed van te maken dit kwam in de crisis jaren goed uit.
Later ging men van betere houtsoorten  nieuwe modellen vervaardigen, Nooitgedagt werd een begrip in de speelgoedwereld er werd zelfs geëxporteerd. Door de opkomst van plastic speelgoed en de concurrentie uit het Oostblok werd de productie van speelgoed in 1975 beëindigd.
Nadat de schaatsen en het het speelgoed beiden uit het assortiment waren verdwenen, dacht men het hiaat op te vullen door het gereedschap assortiment uit te breiden men besloot zich op de "sterke"
producten uit het sortiment toe te leggen, beitels en meetgereedschap. Afzet vond vnl. plaats naar het buitenland in de zeventiger en tachtiger jaren werden meer dan 1,2 miljoen beitels gemaakt en behoorde Nooitgedagt tot een van de grootste beitelfabrikanten  ter wereld.
Rond 1990 week men uit naar het industrieterrein buiten IJlst waar een nieuwe vestiging door prinses Margriet werd geopend. Begin 2000 werd Nooitgedagt overgenomen door een buitenlands bedrijf, dit sloot enkele jaren later de vestiging in IJlst, het doek viel voor Koninklijke Nooitgedagt.

In een van de kantoorunits op het oude fabrieksterrein in het centrum van IJlst is in 2006 een Doe- en Kijk centrum Nooitgedagt gevestigd, men kan daar de historie en de producten van Nooitgedagt 
nog bewonderen, er zijn plannen om elders een museum te gaan starten.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten